Dənizdə dekarbonlaşma nədir? Onun Azərbaycan üçün əhəmiyyəti nədir? Azərbaycanda COP29-dan necə faydalanmaq olar?

Gəmiçilikdə karbonsizləşdirmə gəmiçilikdə karbon emissiyalarını azaltmaq və daha dayanıqlı dəniz sektoru yaratmaq üçün görülən tədbirlərə və həyata keçirilən strategiyalara aiddir. Qlobal ticarətin təqribən 90%-nin dəniz yolu ilə həyata keçirildiyini nəzərə alsaq, dəniz sənayesinin ətraf mühitə təsiri kifayət qədər böyükdür. Buna görə də, dəniz dekarbonizasiyası iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynayır.

Karbon Emissiyaları və Təsirləri
Gəmiçilik sektoru qlobal karbon emissiyalarının təxminən 3%-ni təşkil edir. Bu göstərici digər sənaye sahələri ilə müqayisədə aşağı görünsə də, dəniz fəaliyyətinin intensivliyi və beynəlxalq xarakteri bu emissiyaların qlobal ətraf mühitə təsirini artırır. Karbon emissiyaları dəniz ekosistemlərinə zərər verir, okeanların turşulaşmasına səbəb olur və iqlim dəyişikliyini sürətləndirir.

Dekarbonizasiya strategiyaları
Gəmiçilikdə karbonsizləşdirmə üçün müxtəlif strategiyalar və texnologiyalar hazırlanmışdır:

Enerji Effektivliyi: Gəmilərin enerji səmərəliliyini artırmaq üçün yeni dizayn və mühəndislik yanaşmalarından istifadə edilir. Daha aerodinamik kuzov dizaynları, səmərəli mühərriklər və enerji bərpa sistemləri kimi texnologiyalar bu strategiyanın bir hissəsidir.

Alternativ yanacaqlar: Qalıq yanacaqların yerinə bioyanacaq, hidrogen, ammonyak və LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) kimi daha az karbon izi olan yanacaqlardan istifadə edilir.

Elektrikləşdirmə və Hibrid Sistemlər: Elektrik və hibrid gəmi mühərrikləri qalıq yanacaq istifadəsini azaltmaqla karbon emissiyalarını azaldır.

Karbon Tutma və Saxlama (CCS): Gəmilərdə karbon tutma texnologiyalarından istifadə atmosferə atılan karbonu azaltmağa kömək edə bilər.

Azərbaycan üçün əhəmiyyəti
İqtisadi və Strateji Yer

Azərbaycan Xəzər dənizi ilə həmsərhəd ölkədir və bu dənizdəki enerji resursları ölkə iqtisadiyyatı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Neft və təbii qaz ixracı Azərbaycanın ən böyük gəlir mənbələrindən biridir. Gəmiçilikdə karbonsuzlaşma bu sektorların davamlılığını artırmaqla uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi sabitliyi dəstəkləyə bilər.

Ekoloji Davamlılıq
Azərbaycanın dənizdə karbonsizləşdirmə strategiyalarını qəbul etməsi Xəzər dənizinin ekosisteminin qorunmasına töhfə verə bilər. Bu dəniz zəngin biomüxtəlifliyə və mühüm balıqçılıq resurslarına malikdir. Karbon emissiyalarının azaldılması yerli balıqçılıq və turizm sənayelərinə müsbət təsir göstərərək dəniz ekosistemlərinin sağlamlığını qoruya bilər.

Beynəlxalq Reputasiya və Əməkdaşlıq
Dənizin karbonsizləşdirilməsi Azərbaycanın ekoloji cəhətdən təmiz siyasət yürüdən ölkə kimi beynəlxalq reputasiyasını gücləndirə bilər. Bu, ölkəyə COP29 kimi beynəlxalq iqlim konfranslarında liderlik rolunu oynamağa və digər ölkələrlə əməkdaşlıq etməyə imkan verir.

COP29 Azərbaycan çərçivəsində nələr edilə bilər?
Strateji Planlaşdırma və Siyasət İnkişafı

Azərbaycan COP29 çərçivəsində dənizin karbonsizləşdirilməsi üzrə milli strateji plan və siyasət hazırlaya bilər. Bu plana karbon emissiyalarının azaldılması üçün hədəflər və yol xəritələri daxil ola bilər. Bundan əlavə, dənizçilik sektorunda dayanıqlı texnologiyaların tətbiqini təşviq etmək üçün hüquqi tənzimləmələr və stimullar yaradıla bilər.

Texnologiya və İnfrastruktur İnvestisiyaları
Dənizdə karbonsizləşdirmə üçün tələb olunan texnologiyaların və infrastrukturun inkişaf etdirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan innovativ gəmi dizaynları, alternativ yanacaq qurğuları və karbon tutma sistemləri kimi texnologiyalara sərmayə qoya bilər. Bundan əlavə, enerji səmərəliliyini artırmaq üçün liman infrastrukturu modernləşdirilə bilər.

Beynəlxalq Əməkdaşlıq və Fondlar
COP29 Azərbaycan üçün beynəlxalq əməkdaşlıq imkanlarını qiymətləndirmək üçün mühüm platformadır. Yaşıl İqlim Fondu (GCF) kimi beynəlxalq fondlardan istifadə etməklə dənizin karbonsizləşdirilməsi layihələri üçün maliyyə təmin edilə bilər. Bundan əlavə, texnologiya transferi və məlumat mübadiləsi sahəsində digər ölkələrlə əməkdaşlıq edilə bilər.

Təhsil və Maarifləndirmə
Dəniz sektorunda çalışanların və ictimaiyyətin karbonsuzlaşdırmanın əhəmiyyəti haqqında məlumatlandırılması lazımdır. Azərbaycan COP29 çərçivəsində təlim proqramları və maarifləndirmə kampaniyaları təşkil etməklə sektordakı bütün maraqlı tərəflərin bu prosesdə fəal iştirakını təşviq edə bilər.

Gəmiçilikdə dekarbonizasiya həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan COP29 çərçivəsində bu sahədə liderlik nümayiş etdirməklə dayanıqlı dəniz sektoru yarada və beynəlxalq aləmdə ekoloji təmiz siyasət yürüdən ölkə kimi seçilə bilər. Bu proses ölkənin iqtisadi sabitliyini və ekoloji dayanıqlığını artıracaq, eyni zamanda beynəlxalq əməkdaşlığı və maliyyə imkanlarını genişləndirəcək.