2024-cü ildə artan turbulentlik hallarının iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəsi

İqlim dəyişikliyi bütün dünyada müxtəlif hava hadisələrinin tezliyini və şiddətini artırır ki, bu da hava nəqliyyatı üçün əhəmiyyətli təhlükə yaradır. 2024-cü il turbulentlik hallarının artmasının bu dəyişikliklərlə necə əlaqəli olduğunu aşkar etmək üçün əlamətdar bir il olmuşdur.

Turbulentlik nədir?
Turbulentlik hava cərəyanlarının nizamsız hərəkəti nəticəsində baş verən, təyyarələrdə narahatedici və bəzən təhlükəli ola bilən hava hadisəsidir. Turbulentlik adətən güclü küləklər, hava təzyiqinin qəfil dəyişməsi və atmosferdəki temperatur fərqləri nəticəsində yaranır. Təyyarələr bu qeyri-müntəzəm hava cərəyanları ilə qarşılaşdıqda, həm sərnişinlər, həm də ekipaj üzvləri üçün narahat ola biləcək sarsıdıcı hərəkətlər edirlər.

Turbulentlik hallarının artmasının səbəbləri
1. Atmosferdə temperaturun yüksəlməsi:
İqlim dəyişikliyi səbəbindən atmosferin ümumi temperaturu artır. Bu vəziyyət troposferdə (yerə yaxın atmosfer təbəqəsi) daha çox enerji toplanmasına və hava axınlarının nizamsız olmasına səbəb olur. Bu, turbulentlik hallarının artmasına səbəb olur.

2. Reaktiv axınlara təsirlər:
Reaktiv axınlar yüksək hündürlükdə sürətlə hərəkət edən hava axınlarıdır. İqlim dəyişikliyi bu cərəyanların istiqamətinə və sürətinə təsir edərək turbulent zonaların yaranmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət xüsusilə Şimali Atlantika üzərindən uçuş marşrutlarında özünü daha qabarıq göstərib.

3. Ekstremal Hava Hadisələri:
İqlim dəyişikliyi fırtınaların, qasırğaların və digər ekstremal hava hadisələrinin tezliyini və şiddətini artırır. Bu hadisələr təyyarələrin daha çox turbulentlik yaşamasına səbəb olur.

İqlim Dəyişikliyi və Turbulentlik Arasındakı Əlaqə
Son illərdə aparılan araşdırmalar göstərir ki, iqlim dəyişikliyi turbulentlik hadisələrinin artmasına birbaşa kömək edir. Xüsusilə, atmosferdə karbon qazının (CO2) səviyyəsinin artması troposferdə enerji yığılmasını artırır, daha nizamsız hava axınları yaradır. Bu, uçuş zamanı təyyarələrin daha tez-tez və şiddətli turbulentliyə məruz qalmasına səbəb olur.

Bir çox elm adamları bildirirlər ki, iqlim dəyişikliyi reaktiv axınların sürətini və istiqamətini dəyişir, bu da turbulent zonaların sayını artırır. Məsələn, Atlantik Okeanında aparılan bir araşdırma 21-ci əsrin ortalarına qədər mülayim turbulentlik hallarının 10-40% arta biləcəyini proqnozlaşdırır.

Hava səyahətinə təsirlər
Artan turbulentlik halları hava səyahətinə bir sıra mənfi təsirlərə səbəb ola bilər:

1. Sərnişin Təhlükəsizliyi:
Güclü turbulentlik sərnişinlərin və ekipaj üzvlərinin xəsarət alma riskini artırır. Buna görə də uçuş zamanı təhlükəsizlik tədbirləri və təlimlər artırılmalıdır.

2. Uçuş vaxtları və yanacaq sərfiyyatı:
Turbulentlik uçuş marşrutlarının dəyişdirilməsinə və buna görə də uçuş vaxtlarının uzadılmasına səbəb ola bilər. Bu, yanacaq sərfiyyatını artırır və aviaşirkətlərin xərclərini artırır.

3. Uçuş Rahatlığı:
Daimi turbulentlik yaşayan sərnişinlər uçuş zamanı artan narahatlıq hiss edə bilərlər. Bu, aviaşirkətlərin müştəri məmnuniyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

2024-cü ildə artan turbulentlik hallarının iqlim dəyişikliyi ilə əlaqələndirilməsi bu fenomenin ciddiliyini və gələcəkdə daha çox ehtiyat tədbirlərinin görülməsinə ehtiyac olduğunu göstərir. İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə təkcə quru və dəniz həyatına deyil, həm də hava nəqliyyatına birbaşa təsir göstərir. Buna görə də, dayanıqlı aviasiya yanacaqları və daha effektiv hava hərəkətini idarəetmə sistemləri kimi həll yollarına diqqət yetirmək gələcək turbulentlik hadisələrinin azaldılmasında mühüm rol oynayacaqdır.